Zlecenie pracy w godzinach nadliczbowych

Przesłanki pracy w godzinach nadliczbowych

Pracę w godzinach nadliczbowych oraz formy jej rekompensaty regulują przepisy ustawy Kodeks pracy art. 151 – 151⁶. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych (art. 151 § 1 K.p.).

Obowiązujące pracownika normy czasu pracy, co do zasady, wynikają z art. 129 § 1 K.p. zgodnie z którym czas pracy nie może przekraczać:

• 8 godzin na dobę i
• przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowy.

Dla niektórych grup pracowników normy czasu pracy uregulowane zostały odrębnie niż te wynikające z powyższego przepisu.
Zgodnie z przepisami:

Ustawy z dnia z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych:
czas pracy osoby niepełnosprawnej:
w stopniu lekkim: nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo
dla niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności: czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo (art. 15 ust. 1-2 ustawy).

Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej:
czas pracy pracowników zatrudnionych w podmiocie leczniczym
w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym
czas pracy pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych
w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym
czas pracy pracowników niewidomych
zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami, w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 93 ustawy).

Natomiast praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy po przekroczeniu której wystąpią godziny nadliczbowe dotyczy m.in. pracowników objętych równoważnym systemem czasu pracy w którym dobowy wymiar czasu pracy może być wydłużony m.in. do 12 godzin. Dlatego też, w dniu w którym zaplanowano pracownikowi pracę w wymiarze 10 godzin, praca w godzinach nadliczbowych wystąpi dopiero po przekroczeniu tego wymiaru.
Z powyższego przepisu wynika, iż praca w godzinach nadliczbowych wystąpi w sytuacji przekroczenia norm czasu pracy:
8 godzin na dobę i 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.

PAMIĘTAJ:
Normy czasu pracy to nie wymiar czasu pracy. Niezależnie od tego w jakim wymiarze czasu pracy zatrudniasz pracownika np. 1/2; 3/4 czy 7/8 etatu normy dla wszystkich pracowników są jednakowe i wynoszą 8h/dobę i przeciętnie 40h w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy (pracownik objęty przepisami ustawy kodeks pracy).
Wymiar czasu pracy jest liczbą godzin jaką pracownik ma do przepracowania w danym miesiącu kalendarzowym, ustalanym na podstawie art. 130 K.p.

Aby precyzyjnie ustalić, która norma została przekroczona należy odnieść się do definicji doby pracowniczej i tygodnia.

Przez dobę:
należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 128 § 3 pkt 1 k.p.).

Przez tydzień:
należy rozumieć 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego (art. 128 § 3 pkt 2 k.p.).

Ważne:
Powyższe definicje mają szczególne znaczenie przy kwalifikacji nadgodzin, za które należy wypłacić pracownikowi odpowiednie dodatki do wynagrodzenia w wysokości 50% lub 100% (w sytuacji gdy nie następuje odbiór czasu wolnego). Ich wysokość uzależniona jest od tego kiedy praca w godzinach nadliczbowych wystąpiła.

Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:

• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii
• szczególnych potrzeb pracodawcy, przy czym praca ta nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym (w układzie zbiorowym lub regulaminie pracy lub w umowie o pracę, jeżeli nie ma obowiązku tworzenia regulaminów, limit ten można zwiększyć (art. 151 § 3-4 K.p.)

Przykład
Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie podstawowym, wykonuje pracę w z góry ustalonym rozkładzie czasu pracy: od poniedziałku do piątku od 8⁰⁰ do 16⁰⁰
W jednym z tygodni, ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, pracownik został wezwany do pracy:
w poniedziałek i wtorek na godzinę 6⁰⁰ i wykonywał pracę do godziny 17⁰⁰
Doba pracownicza w poniedziałek rozpoczęła się od godziny 8⁰⁰, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy i trwała przez kolejne 24 godziny.
Pierwsze dwie godziny pracy w poniedziałek 6⁰⁰ – 8⁰⁰
nie przypadły na żadną z dób pracowniczych (sobota i niedziela są dniami wolnymi od pracy) a praca ta stanowiła pracę w godzinach nadliczbowych, należy pracę tą zakwalifikować jako naruszenie przeciętnej normy tygodniowej
Jedna dodatkowa godzina pracy w poniedziałek 16⁰⁰ – 17⁰⁰
naruszyła normę dobową 8 godzinną
Dwie pierwsze godziny pracy we wtorek 6⁰⁰ – 8⁰⁰
spowodowały naruszenie normy dobowej (praca ta przypadła na dobę pracowniczą poniedziałkową)
Jedna dodatkowa godzina pracy we wtorek 16⁰⁰ – 17⁰⁰
naruszyła normę dobową 8 godzinną w dobie wtorkowej, która rozpoczęła się o 8⁰⁰ we wtorek i trwała przez kolejne 24 godziny.

Nadgodziny pomiędzy dobami pracowniczymi

W sytuacji gdy praca przypada poza rozkładem czasu pracy pracownika, a która wystąpiła pomiędzy dwoma dobami pracowniczymi w ramach tzw. "czarnej dziury" wypowiedziało się Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.