Egzekucja świadczeń alimentacyjnych z wynagrodzenia za pracę

Na podstawie wyroku sądu i wniosku wierzyciela

Czy pracodawca ma obowiązek dokonywać potrąceń z wynagrodzenia świadczeń alimentacyjnych na podstawie przedłożonego pisemnego wniosku wierzyciela (matka dziecka) i wyroku sądu opatrzonego w klauzulę wykonalności ?

Zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę regulują przepisy art. 87 – 91 ustawy Kodeks pracy, zwana dalej ustawą k.p.
Egzekucja z wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń może być prowadzona w trybie:
Sądowym ustawa z dnia 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, zwana dalej ustawą k.p.c.
Administracyjnym ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Egzekucji z wynagrodzenia dokonują organy wymienione w art. 19 i 20 ustawy o postępowaniu administracyjnym (US, ZUS, Urząd Gminy). W odniesieniu do potrąceń z wynagrodzenia za pracę odpowiednie zastosowanie znajdą art. 72-75 ustawy o p.e.w a.

Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Jest to tytuł zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 776 k.p.c.).
Tytułami egzekucyjnymi są:
1)
orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem
1¹)
orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu
3)
inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej
4)
akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie
5)
akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności
6)
akt notarialny określony w pkt 4 lub 5, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi (art. 777 § 1 k.p.c.).

Z wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu:

• składek na ubezpieczenia społeczne
• zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz 
• wpłat dokonywanych do PPK pracowniczego planu kapitałowego, w rozumieniu ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania

podlegają potrąceniu tylko następujące należności (w kolejności wskazanej w tym przepisie):
1)
sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie:
świadczeń alimentacyjnych
2)
sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności:
innych niż świadczenia alimentacyjne
3)
zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi
4)
kary pieniężne przewidziane w art. 108
(art. 87 § 1 K.p.).

Potrąceń należności alimentacyjnych pracodawca dokonuje również w trybie poza egzekucyjnym na zasadach wynikających z art. 88 ustawy k.p. Maksymalne potrącenie jest takie samo jak zajęcie komornicze (do 3/5 wynagrodzenia, bez stosowania kwoty wolnej), dokonywane bez zgody pracownika – dłużnika.
Muszą być jednak spełnione określone warunki aby dokonać takich potrąceń:
1. pracodawca powinien posiadać wniosek wierzyciela oraz tytuł wykonawczy
2. jeżeli występują inni wierzyciele łączna suma do potrącenia, musi wystarczać na pokrycie świadczeń alimentacyjnych na rzecz wszystkich tych wierzycieli
3. wynagrodzenie za pracę nie może być zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej (art. 88 K.p.).

Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy a tytułem tym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności (art. 776 k.p.c.). Treść klauzuli wykonalności została określona w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 sierpnia 2014 r. w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności.

WAŻNE
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 26 marca 2013 r. sygn. akt II FSK 1549/11 wskazał, że:
(…) dla dopuszczalności dokonywania przez pracodawcę bez egzekucyjnych potrąceń należności alimentacyjnych, nie jest istotne, kiedy, tj. przed przystąpieniem do tych potrąceń, czy już w ich trakcie, wypełniły się przesłanki z art. 88 § 1 pkt 2 K.p. Ma to tylko takie znaczenie, że w pierwszym przypadku pracodawca odmawia przyjęcia tytułu wykonawczego do realizacji w trybie poza egzekucyjnym, a w drugim przypadku obowiązany jest do zaprzestania dokonywania potrąceń należności alimentacyjnych i zwrotu tytułu wykonawczego wierzycielowi.

Przykład
Matka dziecka (wierzyciel) dostarczyła pracodawcy ojca dziecka wyrok opatrzony w klauzulę wykonalności zasądzający alimenty, wnioskując o potrącanie ich z jego wynagrodzenia. Po kilku miesiącach do zakładu wpłynął tytuł wykonawczy z ZUS dotyczący zaległości w składkach tytułem prowadzonej wcześniej działalności gospodarczej. Pracodawca ma obowiązek wstrzymania potrącania alimentów. Wysokość kwot potrącanych na poczet tego zajęcia nie ma znaczenia.

Przykład
Pracownik posiada zajęcia komornicze na pokrycie należności innych niż alimentacyjne. Żona pracownika dostarczyła do zakładu pracy tytuł wykonawczy wraz z wnioskiem o potrącanie z wynagrodzenia pracownika alimentów na dzieci. Pracodawca nie ma możliwości aby z wynagrodzenia pracodawca potrącać należności alimentacyjne na podstawie przedłożonego przez żonę tytułu wykonawczego (art. 88 § 1 pkt 2) K.p.).