Dodatek specjalny w podstawie „13”

Jednorazowe nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania

Ustawa z dnia 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. z 2023 r. póz. 1690). 
Wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając:
wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy. W przypadku nie przepracowania pełnego okresu o którym mowa w art. 2 ust 3 ustawy o trzynastkach, wysokość wynagrodzenia rocznego ustala się proporcjonalnie do okresu.
Przepisy nie definiują pojęcia „wynagrodzenia” ani „innych świadczeń ze stosunku pracy”. Przez wynagrodzenie za pracę należy uznać świadczenie obowiązkowe o charakterze przysparzająco-majątkowym, ustalane odpowiednio do rodzaju, ilości i jakości pracy, wypłacane okresowo w zamian za wykonaną przez pracownika pracę w ramach wiążącego go z pracodawcą stosunku pracy.
Rozporządzenie MPiPS z dnia 08.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, zwane dalej rozporządzeniem urlopowym.
Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego i ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, ustala się
z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy (§ 6 rozporządzenia urlopowego),
z wyłączeniem:
1.
jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie.

Nieperiodyczne (według słownika języka polskiego):
niepowtarzające się czyli przykładowo odprawy, nagrody, premie, które nie mają stałego charakteru, inne jednorazowe lub nieregularnie wypłacane składniki wynagrodzenia wynikające ze statutu lub umowy o pracę.
Periodyczność wypłat nie może być utożsamiana z ich regularnością czy też zasadą tożsamości okresów, za które się one należą. Polega ona na tym, że wypłaty dokonywane są co pewien czas za wykonywanie pewnego typu zadań, przy czym nie muszą mieć one charakteru regularnego, a okresy (ich długość), za które się je wypłaca mogą być zróżnicowane (wyrok Sądu Najwyższego z 22 września 2000 r. sygn. akt I PKN 33/00, OSNP 2002/8/182). Do takich jednorazowych składników zalicza się np. jednorazowe premie za wykonanie określonej pracy lub osiągnięcie jakiegoś celu, które faktycznie pełnią funkcję nagrody.

Czy jednorazowa wypłata ma dotyczyć konkretnego zleconego zadania ?
Pracownik jednostki budżetowej otrzymał w maju jednorazowy dodatek specjalny za udzielenie ślubu w plenerze. W lipcu ponownie zlecono udzielenie ślubu w plenerze za co pracownik otrzymał jednorazowo dodatek specjalny. We wrześniu wystąpiła ta sama sytuacja, jednorazowo wypłacono dodatek za udzielenie ślubu w plenerze. Czy do podstawy „13” należy wliczyć trzy jednorazowe wypłaty za udzielenie ślubu w plenerze ?
Dodatek specjalny w jednostkach sfery budżetowej może zostać przyznany z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań. Przesłankami przyznania dodatku specjalnego są zwiększenie obowiązków służbowych lub powierzenie dodatkowych zadań, a jego cechą jest okresowość występowania tych przesłanek. Celem dodatku jest zrekompensowanie pracownikowi zwiększonych obowiązków służbowych, wykonywania zadań za nieobecnych pracowników czy realizację dodatkowych, czasowo występujących zadań. Dodatek ten może być więc przyznany za czasowe wykonywanie zadań, innych niż zadania stałe, przypisane pracownikowi do realizacji w ramach zajmowanego stanowiska, określone w zakresie czynności (np. zastępstwo za nieobecnego pracownika) lub takich samych jak zdefiniowane w zakresie obowiązków, lecz ze względu na wzmożoną w określonym czasie ich intensywność.
Dodatek może być przyznany na określony czas, zdefiniowany konkretnym terminem, np. wskazaniem miesiąca, okresu (np. realizacja projektu), czy też ustaniem przyczyn uzasadniających przyznanie dodatku (np. powrót zastępowanego pracownika do pracy).
Pojęcia „jednorazowości” i „nieperiodyczności” są różnie interpretowane. Każdy z trzech wypłaconych dodatków przyznano za spełnienie określonego zadania, lecz takie przyznanie nie nastąpiło tylko raz. Niezasadnym byłoby uznanie, że w analizowanym przypadku mamy do czynienia z jednorazową wypłatą składnika wynagrodzenia (dodatku specjalnego) za spełnienie określonego zadania, gdyż wypłat takich było trzy (choć każda za inne zadanie). Skoro pracownik otrzymał trzy dodatki specjalne to nie można uznać, że otrzymał dodatek specjalny za spełnienie określonego zadania jednorazowo.

Pojęcia „nieperiodyczności” można odnieść do wyroku Sądu Najwyższego z 22 września 2000 r. sygn. akt  I PKN 33/00, OSNP 2002/8/182 w którym SN uznał, że:
(…) premia była wypłacana co pewien okres, a więc periodycznie, choć okresy, za które się ona należała, nie były takie same. To jednakże, że wypłaty z określonego tytułu dokonywane są za różne okresy (o zróżnicowanej długości) nie oznacza jeszcze, że nie mają one charakteru periodycznego, jeżeli są dokonywane co pewien czas. Periodyczność wypłat nie może bowiem być utożsamiana z ich regularnością, czy też z zasadą tożsamości okresów, za które się one należą, polega bowiem ona na tym, iż wypłaty dokonywane są co pewien czas za wykonywanie pewnego typu zadań, przy czym nie muszą one mieć charakteru regularnego, a okresy (ich długość), za które się je wypłaca, mogą być zróżnicowane (…).

Z wyroku SN wynika, że premia (w analizowanym przypadku, dodatek specjalny) wypłacana co pewien czas jest wypłatą periodyczną zarówno wtedy, gdy dotyczy ona okresów o takiej samej długości, jak i okresów o długości zróżnicowanej. Dodatki specjalne, o których mowa w pytaniu, wypłacano co pewien czas (trzykrotnie), zatem były to wypłaty periodyczne, stąd konieczność uwzględnienia wypłaconego kilkukrotnie dodatku specjalnego, w podstawie wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
W odniesieniu do zagadnienia uwzględniania kwot dodatków specjalnych w podstawie „trzynastki” prezentowane są różne, wzajemnie wykluczające się poglądy, co wynika z odmiennych interpretacji omawianych unormowań prawnych.
Ze względu na brak precyzyjnych przepisów w rozporządzeniu urlopowym, które zawierałyby legalne definicje takich zwrotów jak „nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie” powoduje w praktyce problemy i rozbieżności interpretacyjne czy dodatek specjalny należy przyjąć czy też wyłączyć z podstawy wynagrodzenia służącego obliczeniu wymienionych świadczeń, a jeżeli tak – w jakim przedziale czasowym i od jakiego momentu należałoby oceniać, że jest on świadczeniem wielokrotnym i powtarzalnym.
Można spotkać takie podejście, że dodatki specjalne przyznane za dodatkowe zadania nawet kilka razy w roku, ale każdy za inny rodzaj czynności, na okres krótszy niż miesiąc, nie powinny być ujmowane w podstawie różnych świadczeń ze stosunku pracy jako nieperiodyczne. Natomiast powinny być uwzględniane wtedy, gdy powtarzały się za określone czynności tego samego rodzaju, co pewien czas.
Z powyższym twierdzeniem trudno się jednak zgodzić. Z publikacji wydanej przez Krajową Radę RIO („Informacja o wynikach kontroli koordynowanej Wynagrodzenia w jednostkach samorządu terytorialnego, Lublin 2024 r.), wydaje się, że wyłączenia wymienione w § 6 pkt 1 rozporządzenia urlopowego, mają charakter nagrody, gdyż są przyznawane za spełnienie (wykonanie) określonego zadania, czyli są to składniki, których przyznanie poprzedzone jest wykonaniem zadania i jego oceną bądź uzyskaniem określonego rezultatu (osiągnięcia). Dodatek specjalny ma inny charakter, bowiem jego przyznanie nie jest poprzedzone oceną wykonania jakiegoś zadania. Nie ma on znamion nagrody. Biorąc pod uwagę powyższą analizę, jeżeli dodatek specjalny nie był wypłatą jednorazową, a występował dwukrotnie za czynność udzielenia ślubu w plenerze to podlega wliczeniu do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Najbliższe szkolenie z tego tematu 
11 marca 2025 r.
Dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2024 r. Składniki wynagrodzenia uwzględniane w podstawie wymiaru. Trzynastka w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych