Nie udzielenie dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego

Zdarzają się sytuacje, kiedy pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego nie zostanie udzielony inny dzień wolny za wykonywanie pracy w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Przypadki takie mogą być spowodowane m.in. tym, iż dzień wolny, w którym wykonywana była praca, był ostatnim dniem okresu rozliczeniowego co w konsekwencji spowodowało niemożność udzielenia pracownikowi dnia wolnego lub po wykonywanej pracy w dniu wolnym pracownik do końca okresu rozliczeniowego przebywał na urlopie wypoczynkowym bądź był niezdolny do pracy z powodu choroby. Sam fakt wykonywania pracy w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, na moment wystąpienia tej pracy, nie spowodował wystąpienia nadgodzin. Nieudzielenie dnia wolnego za pracę w tym dniu, na ogół powoduje wystąpienie przekroczeń przeciętnej normy tygodniowej 40 h, co zobowiązuje pracodawcę do wypłaty dodatku w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę tej pracy, ale dopiero na koniec okresu rozliczeniowego, gdyż dopiero wtedy można ustalić czy norma ta została przekroczona.

Przykład
Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w podstawowym systemie czasu pracy (jednomiesięczny okres rozliczeniowy), wykonuje pracę od poniedziałku do piątku po 8h. W ostatnim tygodniu maja 2024 r. zobowiązany był do wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych oraz pracy w dniu wolnym, co przedstawia poniższa tabela.

W5:
dzień wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Pracownik wynagradzany jest stałymi składnikami wynagrodzenia na które składa się:
wynagrodzenie zasadnicze:
4 800 zł
premia regulaminowa:
200 zł.
Kwalifikacja nadgodzin
Poniedziałek.
1 h naruszyła normę dobową:
normalne wynagrodzenie + 50% dodatek.
Czwartek.
4 h naruszyły normę dobową:
normalne wynagrodzenie + 50% dodatek.
Sobota.
Była ostatnim dniem okresu rozliczeniowego, pracodawca nie udzielił pracownikowi innego dnia wolnego od pracy co spowodowało obowiązek wypłaty normalnego wynagrodzenia wraz z dodatkiem 100% z tytułu przekroczenia przeciętnej normy tygodniowej o 6h.

Wynagrodzenie za maj 2024 r.
Wynagrodzenie za nadgodziny (11 h):
normalne wynagrodzenie za pracę
[(4 800 zł + 200 zł) : 160 h] = 31,25 zł
31,25 zł x 11 h = 343,75 zł.
Dodatek 50% (5 h)
4 800 zł : 160 h = 30 zł
30 zł x 50% = 15 zł
15 zł x 5 h = 75 zł.
Dodatek 100% (6 h)
4 800 zł : 160 h = 30 zł
30 zł x 6 h = 180 zł.
Łącznie wynagrodzenie:
5 598,75 zł (4 800 zł + 200 zł + 343,75 zł + 75 zł + 180 zł).

Na koniec okresu rozliczeniowego pracodawca jest zobowiązany ustalić, czy doszło do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. W praktyce przekroczenie to wystąpi przede wszystkim w sytuacji, gdy pracownik świadczył pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, nieskompensowaną innym dniem wolnym. Przy obliczaniu dodatków za nadgodziny średniotygodniowe z dłuższego okresu rozliczeniowego, jako dzielnik dla wynagrodzenia zasadniczego przyjmuje się wymiar przypadający do przepracowania w ostatnim miesiącu okresu rozliczeniowego.

Taki zgodny pogląd prezentuje:
Główny Inspektorat Pracy w stanowisku z dnia 26 sierpnia 2008 r. w sprawie obliczania dodatku z tytułu pracy w nadgodzinach, znak GPP-306-4560-646/08/PE oraz Departament Prawa Pracy MPiPS w stanowisku z 20 sierpnia 2008 r., znak DPR-III-079-475/ /ZN/08 o tym samym tytule.

Przykład
Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonuje pracę od poniedziałku do piątku w systemie równoważnym. Sobota jest dla pracownika dniem wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
Zgodnie z rozkładem czasu pracy przypadającym na okres rozliczeniowy kwiecień – czerwiec 2024 r. pracownik miał do przepracowania:
kwiecień 2024 r.
168 h
maj 2024 r.
160 h
czerwiec 2024 r.
160 h
Łącznie 488 h.
W każdym z miesięcy okresu rozliczeniowego pracownik zobowiązany był do przepracowania dodatkowo w jedną sobotę:
6 kwietnia 2024 r.
6 h
11 maja 2024 r.
8 h
8 czerwca 2024 r.
7 h.
Pracownik wynagradzany jest stałą stawką miesięczną w wysokości 4 500 zł.
Wynagrodzenie za kwiecień 2024 r.
W kwietniu pracownik przepracował dodatkowo 6 h a pracodawca zobowiązany był za te godziny wypłacić pracownikowi normalne wynagrodzenie:
4 500 zł : 168 h = 26,79 zł
26,79 zł x 6 h = 160,74 zł.
Łącznie wynagrodzenie:
4 660,74 zł (4 500 zł + 160,74 zł).
Wynagrodzenie za maj 2024 r.
W maju pracownik przepracował dodatkowo 8 h a pracodawca zobowiązany był za te godziny wypłacić pracownikowi normalne wynagrodzenie:
4 500 zł : 160 h = 28,13 zł
28,13 zł x 8 h = 225,04 zł.
Łącznie wynagrodzenie:
4 725,04 zł (4 500 zł + 225,04 zł).
Wynagrodzenie za czerwiec 2024 r.
W czerwcu pracownik przepracował dodatkowo 7 h a pracodawca zobowiązany był za te godziny wypłacić pracownikowi normalne wynagrodzenie + dodatek 100% z tytułu przekroczenia przeciętnej normy tygodniowej o 21 h (nie udzielenie pracownikowi dni wolnych za pracę w dniu wolnym).
4 500 zł : 160 h = 28,13 zł
28,13 zł x 7 h = 196,91 zł
normalne wynagrodzenie za pracę.
28,13 zł x 21 h = 590,73 zł
dodatek do wynagrodzenia.
Łącznie wynagrodzenie
5 287,64 zł (4 500 zł + 196,91 zł + 590,73 zł).
Praca wykonywana w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy może spowodować nie tylko naruszeniem przeciętnej normy tygodniowej 40 godzinnej ale również normy dobowej 8 h w wyniku wykonywania pracy w tym dniu powyżej 8 h.
Jeżeli praca w tym dniu wykonywana była np. przez 12 h to:
za pierwsze 8 h tej pracy:
pracodawca jest zobowiązany udzielić innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego w terminie uzgodnionym z pracownikiem
za kolejne 4 h:
można udzielić, na wniosek pracownika czasu wolnego w wymiarze 4 h. Bez wniosku pracownika czasu wolnego może udzielić pracodawca w wymiarze 6 h (1 : 1,5) w danym okresie rozliczeniowym lub w przypadku braku udzielenia czasu wolnego wypłacić normalne wynagrodzenie wraz z dodatkiem.

Jeżeli do końca okresu rozliczeniowego pracownikowi nie zostanie udzielony dzień wolny w terminie z nim uzgodnionym, należy za 8 h wykonywanej pracy w tym dniu wypłacić pracownikowi normalne wynagrodzenie wraz z dodatkiem 100% jeżeli praca w tym dniu naruszyła przeciętną normę tygodniową 40 godzinną.